Η αναβλητικότητα είναι ένα φαινόμενο τόσο κοινό, που σχεδόν όλοι το έχουμε νιώσει. «Από Δευτέρα ξεκινάω γυμναστήριο». «Αύριο θα γράψω εκείνη την εργασία». «Από τη νέα χρονιά θα οργανωθώ καλύτερα». Φράσεις που φέρνουν άνεση και προσωρινή ανακούφιση, αλλά τελικά οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο αδράνειας. Γιατί όμως αναβάλλουμε; Και πώς μπορούμε να σπάσουμε αυτό το μοτίβο σήμερα, αντί να περιμένουμε τη Δευτέρα που δεν έρχεται ποτέ;
Τι είναι η Αναβλητικότητα;
Η αναβλητικότητα (procrastination) ορίζεται ως η χρόνια αναβολή σημαντικών ή επείγουσων καθηκόντων, συνήθως υπέρ δραστηριοτήτων που προσφέρουν άμεση ευχαρίστηση ή ανακούφιση. Δεν είναι θέμα τεμπελιάς – όπως πολλοί νομίζουν – αλλά ένα περίπλοκο ψυχολογικό φαινόμενο.
Σύμφωνα με έρευνες, η αναβλητικότητα συνδέεται με:
- Χαμηλή ανοχή στην ενόχληση (low discomfort tolerance): Ο εγκέφαλος αποφεύγει δύσκολες ή αγχωτικές καταστάσεις.
- Δυσκολία στη διαχείριση του χρόνου: Όσοι αναβάλλουν συχνά υποτιμούν το χρόνο που χρειάζεται για μια εργασία.
- Τελειομανία: Ο φόβος της αποτυχίας ή της μη τέλειας εκτέλεσης οδηγεί στην αναβολή.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Psychological Bulletin (Steel, 2007) επισημαίνει ότι η αναβλητικότητα έχει ισχυρή σχέση με τη χαμηλή αυτορρύθμιση και την παρορμητικότητα. Με άλλα λόγια, όταν αποφεύγουμε μια εργασία, δεν σημαίνει ότι είμαστε αδιάφοροι. Απλώς η επιθυμία για άμεση ικανοποίηση – όπως το να δούμε άλλη μια σειρά στο Netflix – υπερισχύει του μακροπρόθεσμου οφέλους.
Γιατί Όλα Ξεκινούν από Δευτέρα;
Η “Δευτέρα” ως σύμβολο αλλαγής είναι ψυχολογική παγίδα. Ενσαρκώνει την ελπίδα για ένα νέο ξεκίνημα, αλλά ταυτόχρονα κρύβει έναν μηχανισμό αυτο-σαμποτάζ. Σύμφωνα με τον καθηγητή Tim Pychyl, ειδικό στην αναβλητικότητα, αυτό οφείλεται στην τάση μας να διαχωρίζουμε το παρόν μας από το “μελλοντικό μας εγώ”.
Με λίγα λόγια, ο τωρινός εαυτός θέλει την άνεση, ενώ ο «μελλοντικός εαυτός» θα πρέπει να κάνει τη δύσκολη δουλειά. Το αποτέλεσμα; Δημιουργούμε μια ψευδαίσθηση προόδου («Θα το κάνω τη Δευτέρα») χωρίς να κάνουμε τίποτα στο παρόν.
Η Επιστήμη της Αναβλητικότητας
- Ο Εγκέφαλός Μας Είναι «Προγραμματισμένος» να Αναβάλλει
Έρευνες με fMRI (λειτουργική μαγνητική τομογραφία) δείχνουν ότι οι αναβλητικοί έχουν υψηλή δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό (prefrontal cortex), την περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την αυτορρύθμιση και τη λήψη αποφάσεων.
Όταν έρχεται η ώρα να κάνουμε κάτι δύσκολο, η αμυγδαλή – το κέντρο των συναισθημάτων – ενεργοποιείται και προκαλεί άγχος. Το άγχος αυτό μάς οδηγεί στην αναβολή για να μειώσουμε την ενόχληση. Αυτός είναι ο λόγος που προτιμάμε τη βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από το scrolling στα social media, αντί να ασχοληθούμε με τις εκκρεμότητές μας.
- Το “Σύστημα Επιθυμίας” και η Αντίσταση στην Άμεση Ικανοποίηση
Σύμφωνα με τον Daniel Kahneman, οι άνθρωποι είναι “πλάσματα της στιγμής”. Η αναβλητικότητα είναι αποτέλεσμα της ασυμφωνίας μεταξύ του «Σύστηματος 1» (γρήγορη, ενστικτώδης σκέψη) και του «Συστήματος 2» (αργή, λογική σκέψη).
Το Σύστημα 1 θέλει άμεση ευχαρίστηση – π.χ., μια βόλτα στο TikTok. Το Σύστημα 2 ξέρει ότι πρέπει να δουλέψουμε, αλλά κουράζεται να πολεμά τον πειρασμό.
Πώς να Σπάσεις την Παγίδα της Αναβλητικότητας Σήμερα
- Σπάσε την Ψευδαίσθηση της “Τέλειας Δευτέρας”
Αν περιμένεις την τέλεια στιγμή, μάλλον περιμένεις άδικα. Το να ξεκινήσεις κάτι– έστω και μικρό – τώρα, είναι καλύτερο από το να περιμένεις να ευθυγραμμιστούν οι πλανήτες. - Χρησιμοποίησε την Τεχνική των 2 Λεπτών
Σύμφωνα με τον συγγραφέα James Clear, οποιαδήποτε εργασία μπορεί να ξεκινήσει με ένα μικρό βήμα που δεν ξεπερνά τα 2 λεπτά. Αν, για παράδειγμα, θέλεις να γράψεις μια εργασία, απλώς άνοιξε τον υπολογιστή σου και γράψε τον τίτλο.
Η αρχή είναι το πιο δύσκολο μέρος, αλλά μόλις ξεκινήσεις, είναι πιο πιθανό να συνεχίσεις.
- Επανεξέτασε τον Φόβο της Αποτυχίας
Η τελειομανία συχνά κρύβεται πίσω από την αναβλητικότητα. Θυμήσου ότι η πρόοδος είναι πιο σημαντική από την τελειότητα. - Βάλε Συγκεκριμένους Στόχους
Το «Θέλω να είμαι πιο παραγωγικός» είναι πολύ γενικό. Αντί γι’ αυτό, πες: «Θα δουλέψω για 30 λεπτά χωρίς διακοπή πάνω στο πρότζεκτ μου». - Κάνε τον Μελλοντικό Εαυτό Σου Υπεύθυνο
Σκέψου: Πώς θα νιώσει ο μελλοντικός σου εαυτός αν συνεχίσεις να αναβάλλεις; Δούλεψε για τον εαυτό σου όπως θα δούλευες για έναν φίλο που υπολογίζεις. - Δημιούργησε Μικρές Ανταμοιβές
Μόλις ολοκληρώσεις μια εργασία, ανταμείψε τον εαυτό σου. Ένα επεισόδιο από την αγαπημένη σου σειρά μπορεί να είναι το «καρότο» που σε παρακινεί.
Από τη Θεωρία στην Πράξη
Αντί να ονειρεύεσαι την τέλεια Δευτέρα, κάνε ένα πείραμα. Κράτησε μια λίστα με 3 μικρές υποχρεώσεις που μπορείς να ολοκληρώσεις σήμερα. Ξεκίνα με την πιο εύκολη και δες πώς νιώθεις όταν τη διαγράφεις. Η αίσθηση ολοκλήρωσης δημιουργεί ένα κύμα ντοπαμίνης, που θα σε ωθήσει να κάνεις περισσότερα.
Τελικά
Η αναβλητικότητα είναι ανθρώπινη, αλλά δεν είναι αήττητη. Η «Δευτέρα» είναι μια ψευδαίσθηση που μας κρατά εγκλωβισμένους στον κύκλο της αδράνειας. Ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε είναι να δράσουμε τώρα – ακόμα κι αν το πρώτο βήμα μοιάζει μικρό.
Άλλωστε, ο καλύτερος χρόνος να ξεκινήσεις ήταν χθες. Ο δεύτερος καλύτερος χρόνος είναι σήμερα.
-Για περισσότερα μην ξεχάσετε να μας βρείτε στο instagram
– Και να κάνετε εγγραφή στο newsletter για να μην χάνετε τα νέα μας.